Skip to main content
  • Tīpakohia tō reo:

He akoako ā-motu

Nā te hātepe akoako ā-motu i tautuhi te kara Tino Rangatiratanga. Ahakoa kāore ōna tūnga ōkawa, he tohu o tēnei whenua, ā, ka mahi tahi me te kara o Aotearoa.

Te tohu o te hoahoa o te kara 

Image
Tino rangatiratanga flag - a white koru pattern bisects Black and Red blocks of colour

E whakaahua ana ngā āhuatanga o te kara Māori ā-motu i ngā takiwā e toru: 

  • Te Korekore, (pango, kei ruinga) 
  • Te Whai Ao, (whero, kei raro) 
  • Te Ao Mārama, (mā, kei waenganui).

Ko te koru he tohu o te pītau, e whakaahua ana i te mārohatanga o te ao hou, te wawata mō te āpōpō, me te hātepe o te whakahou.

Me pēhea e whakarere te kara Tino Rangatiratanga 

Me whakarere te kara Tino Rangatiratanga kia: 

  • whakaute i te mana o te kara o Aotearoa hei 'tohutanga o te Kīngitanga tauiwi, te Kāwanatanga me ngā tāngata o Aotearoa' 
  • e whakapuaki ana i te wairua o te whakaute ngātahi me te hononga ā-whenua 
  • whakaute i tōna mana hei kara Māori makau ā-motu.

E tohu ana, e whakapūmau ana te whakarere ngātahi i ngā kara e rua i ngā rā hira ā-motu pērā i te Rā o Waitangi i te hononga i waenganui i te Karauna me ngāi Māori. 

Ina whakarere ana i te kara, hei runga te wāhanga pango, me te tihi o te koru e tata ana ki te pouhaki, ā, hei raro te wāhanga whero. E kapi ana ētahi atu tikanga i ngā aratohu whakaatu kara o Aotearoa.

Te whakawhanaketanga o te kara

I te Hānuere o te tau 2009, nā te Minita Take Māori, a Pita Sharples, i tono tūmatanui kia whakarerehia te kara Māori ki te Arawhiti o te Whanga o Tāmakimakaurau i te Rā o Waitangi. E ai ki a ia, mā te whakarere te kara Māori ki ngā wāhi hira ā-motu e whakaata, e whakapūmau hoki i ngā hononga i waenga i te Karauna me te Māori. Ka kī te Pirimia o taua wā, a John Key, ka tautoko ia i te whakarere ngātahi o ngā kara e rua mēnā ka whakaaetia te haki matua. 

I te Hūrae me te Ākuhata o te tau 2009, ka akoako te Kāwanatanga e pā ana ki te kara, e whakahaere ana i ngā hui tūmatanui ā-motu e 21 me te tono i ngā tāpaetanga. E whā ngā kara hira ā-motu e akoakohia ai hei kara Māori ā-motu matua: 

  • te kara o Aotearoa 
  • te Kara Whero o Aotearoa 
  • te kara ā-motu (Te Whakaminenga o ngā Hapū o Aotearoa) 
  • Te kara Tino Rangatiratanga. 

Neke atu i te 1200 ngā tāpaetanga i whiwhia, ā, e 79 ōrau o ngā kaitāpae e kī ana he Māori rātou.  E 80.1 ōrau o ngā tāpaetanga e makau ana ki te kara Tino Rangatiratanga hei kara Māori matua ā-motu.

I te 14 o Tīhema i te tau 2009, ka whakamana te Rūnanga o te Kāwanatanga i te kara Tino Rangatiratanga hei kara Māori matua ā-motu me te kī ka mahi tahi me te kara o Aotearoa. 

Ka whakawhanaketia te kara Tino Rangatiratanga i te tau 1989 e ngā mema o te rōpū o Te Kawariki.  I te 6 o Pēpuere i te tau 1990, ka huraina te kara ki Waitangi.