Skip to main content
Media release —

E harikoa ana te Minita Tuarua mō te Toi, te Ahurea me te Tuku Ihotanga, a Kiri Allan, ki te pānui i te kopounga o Ahorangi Rangiānehu Mātāmua (Ngāi Tūhoe) hei Kaiārahi Matua – Mātauranga Matariki, ka mahi mai i te Manatū Taonga.

Hei tā Kiri Allan, “Ka nui te whakahī o te ngākau i ngā mahi kua mahia ki te tautoko i a Matariki, tā tātou hararei tūmatanui tuatahi e āta aro ana ki Te Ao Māori, i te whakamanahia o te hararei tūmatanui hou, me te kopoua hoki o Ahorangi Mātāmua hei Kaiārahi Matua – Mātauranga Matariki”.

“I tana noho hei kaiārahi matua mō te hararei tūmatanui tuatahi i runga i tā mātou whakamana, whakanui i te mātauranga tangata whenua, ka kawea mai e Ahorangi Mātāmua te wheako hiranga me te mātauranga motuhake, ko ia nei hoki tētahi o ngā tohunga mō te mātauranga Mātariki i Aotearoa.  

“I te noho anō hei kaitaunaki, hei māngai mō Matariki, ka haere tonu te tautoko a Ahorangi Mātāmua i te noho mārama ki ngā mātauranga kei te pūtake o Matariki – e mau pūmau ai te hararei tūmatanui me ōna āhuatanga motuhake, āna tikanga motuhake, ki te ahurea o te motu.  

“Ko ia te kaiārahi matua a te Kāwanatanga mō te mātauranga Matariki, me te aha, mā Ahorangi Mātāmua e whakarite te ahunga mō te āhua ki te tautoko i ngā iwi me ngā hapori rere noa i te motu ki te whakarauora, ki te whakanui i ngā mātauranga e pā ana ki a Matariki – tae atu ki Te Rā Aro ki a Matariki. 

Kua whiwhi ia i tana Tohu Kairangi mō te mātauranga Māori, he ahorangi ia i Te Kunenga Ki Purehuroa ki Te Pūtahi-a-Toi, Kura o te Mātauranga Māori. E kapi ana i ana mahi rangahau whānui te mātai arorangi Māori me te mātai whetu, te ahurea Māori, te whanaketanga, te rangahau, me te whakarauoratanga o te reo Māori – he wāhanga nui i takea mai i ana tīpuna tokomaha o tana iwi o Tūhoe. 

“He mea nui whakaharahara mō te motu te whakatūria me te aro tuatahitia o te hararei tūmatanui o Matariki i te 24 o Pipiri o tēnei tau.

“I tana noho i mua hei Toihau mō te Rōpū Ārahi o Matariki, he kawenga nui tā Ahorangi Mātāmua ki te tohu mō āhea, he aha ai, me pēhea anō te whakanui i a Matariki, e noho tūturu mai ai te mātāpono me ngā uara o nehe ki te pūtake.

“I ngā wheako whānui a Ahorangi Mātāmua, ka tū rangatira ia ki tana tūranga ki te tiaki me te whakapakari i ō tātou mātauranga mō Matariki. Ko ngā kākano rangatira ka whakatōkia i te whakatūnga o te tūranga o te Kaiārahi Matua – Mātauranga Māori ka tino whai hua ngā reanga kei te piki ake i te whakanuia o tētahi hararei ahurei e whāiti mai ana ki Aotearoa motuhake”.  

Hei tā Ahorangi Mātāmua, “Noku te hōnore nui i te āta kopoua ōku ki tētahi tūranga e whakamana ana i te hiranga o te mahi tahi ki a ngāi Māori ki te whakanui me te whakarauora i te mātauranga Matariki i tā tātou Hararei Tūmatanui hou”.  

“Whakamīharo ana te kite i ngā whānau me ngā hapori huri noa i Aotearoa e whakakotahi ana ki te aro ake ki ētahi whetū e iwa i te atatū, he tuatahitanga tēnei. Ka kaha tonu au ki ngā mahi e tipu tonu ai te tūāpapa me ngā waihotanga iho a te Rōpū Kaiarahi o Matariki, e noho tūturu ai a Matariki hei kaupapa ahurei mō te iwi Māori, mō ngā hapori, otirā mō Aotearoa nui tonu.”  

Mai i ngā kaihautū pahi Pasifika ki ngā pāti kanikani irakē:  Ka Hopukia e ngā Hapori ngā Kōrero o Ngā Hapori Kanorau o Aotearoa

  1. Dr Margaret Pack, māngai o APGANZ (Abortion Providers Group Aotearoa New Zealand). A History of Abortion Care in Aotearoa New Zealand.
    • Ko tā tēnei kaupapa e whai nei, ko te hopu i ngā kōrero tuku iho o tētahi rōpū ngaio i mahi i Aotearoa ki te whakarato i ngā whakatahe haumaru, whakature hoki, ahakoa wheako ai rātou i te kiriweti me te whakatoihara. $8,800. Kei Tāmaki Makaurau.
  2. Joonseob Yi. Korean Diaspora in New Zealand.
    • Ngā kōrero tuku iho o ngā wheako o te hunga i noho ki Aotearoa, me te hanga i te hapori Koreana tuatahi, i muri i te whakahoutanga o te ture manene i te 1987. Ko ētahi o ngā hopukanga ka noho ki te reo Koreana. $8,659. Kei Tāmaki Makaurau.
  3. Dr Te Manaaroha Rollo, Tōku reo o Hokianga e kore e mimiti.
    • E whai nei tēnei kaupapa ki te hopu i ngā kaumātua/kuia/kaiārahi 10 e matatau ana ki te reo o Hokianga. $10,000. Te Tai Tokerau.
  4. Liwei Fang, When Erhu meets Puoro.
    • Ko tā tēnei kaupapa auaha he hopu i ngā tikanga auaha a te kaiwhakatangi taonga puoro a James Webster rāua ko Liwei Fang, kaiwhakatangitangi Erhu (taonga puoro Hainamana taketake). He tūhuratanga o ngā ahurea e rua, otirā ka uru te waihanga taonga puoro hei wāhanga o te tukanga. $7,581.79. Kei Waikato.
  5. Caren Wilton, Hopelessly devoted: the queer dance parties of the 1990s.
    • He kaupapa e hopu ana i ngā kōrero tuku iho o te hunga i whai wāhi ki ngā pāti kanikani LGBTQI+ me aua momo kaupapa i tū puta noa i Aotearoa. $10,000. Kei Wairarapa.
  6. Sue Gee rāua ko Kim Conway, Wai Karekare – Bay of the Boisterous Seas.
    • He kaupapa e aro ana ki te rāhui i runga i te mahi mātaitai i Karekare, i te Tai Uru o Tāmaki Makaurau i te 1996. $8,000. Kei Te Tai Uru o Tāmaki Makaurau.
  7. Lynette Townsend, The New Zealand Busker.
    • He kohinga o ngā kōrero tuku iho ka whakahaeretia me ngā kaiwhakatangitangi me ngā kaiwhakaari runga tiriti, hei whakaata noa i te kanorautanga o ngā wheako. $3,450. Kei Te Whanganui-a-Tara.
  8. Prue Langbein, Seven by Eighteen – Voices of New Zealand children.
    • He uiui kōrero tuku iho e whai ana i ētahi atu kohinga uiui i ngā tamariki tokowhitu i uiuia tuatahitia i te 2012. Kua tekau mā waru ngā tau o ēnei tamariki ināianei. $8,959. Kei Te Whanganui-a-Tara.
  9. Dan Kerins on behalf of Kaikoura Board Riders Club, Surfing History Series.
    • Ka kapohia e tēnei kaupapa ētahi kōrero mai i ngā tāngata tuatahi ki te reti ngaru i roto i te hapori. $6,000. Kei Kaikōura.
  10. Dennis Maang, Oral History of Zomi settlement in New Zealand.
    • Ka tā ēnei kōrero tuku iho he hopu i ngā wheako o te iwi Zomi o Myanmar, kua noho ki Aotearoa hei rerenga. $6,230. Kei Te Whanganui-a-Tara.
  11. Elisapeci Samanunu Waqanivala, Nanumi Viti Memories of Fiji: Indigenous Fijian Diaspora in Aotearoa New Zealand.
    • Ka ruku hōhonu te Tumu Kōrero Whītiana Taketake a Elisapeci ki ngā ao o ngā Whītiana Taketake e noho ana ki Aotearoa, ki te tūhura i ngā pātai reo, ahurea hoki. $8,401. Kei Te Whanganui-a-Tara.
  12. Rowena Smith, Ngā Ararau a Apa.
    • Ko te tikanga o tēnei kaupapa ko te hopu i ngā kōrero a ngā mema o te iwi, e aro tuatahi ana ki ngā kaumātua, kia rangona ai ā rātou kōrero toi whenua puta noa i te whenua o Ngāti Apa ki te Rā Tō. $10,000. Kei Te Waiharakeke.
  13. Amie Taua, Boats to Buses: Pasifika Navigators of the Ōtepoti Bus Routes.
    • He kohi i ngā kōrero tuku iho o ngā kaihautū pahi Hāmoa, Tonga, Kuki Airani hoki o Ōtepoti. $7,859. Kei Ōtepoti.
  14. Arapine K Walker, mā Te Tini o Tuiti Trust, Te Tini o Tuiti – He Pātaka Kōrero.
    • Ka whāia e tēnei kaupapa ētahi huinga uiui kōrero tuku iho hōhonu me ētahi kaumātua tokorua, e aro ana ki te whakapapa, te reo Māori, te taiao, me te mātauranga Māori. $4,600. Kei Rotorua.